آشنایی با اصول و انواع بودجه در حسابداری

اگر شما جزو افراد عادی جامعه هستید و قصد دارید درآمد ماهیانه یا سالانه خود را بودجه بندی کنید می توانید از انواع نرم افزار حسابداری که بر روی دستگاه های هوشمند نصب می شوند استفاده کنید. اما اگر جزو مشاغل هستید امکان بهره مندی از نرم افزار حسابداری رستوران، نرم افزار حسابداری خدمات کامپیوتری، نرم افزار حسابداری سوپرمارکت، نرم افزار فروشگاهی سوپرمارکت، نرم افزار حسابداری موبایل فروشی و … وجود خواهد داشت.

انواع بودجه چیست؟

بودجه عملیاتی

منظور از بودجه عملیاتی یا Operating and Budgets عملکرد حاصل از فعالیت های اصلی شرکت می باشد که از طریق تخمین هزینه و درآمد ( با توجه به تولید و فروش ) بررسی می گردد. به عبارتی ساده تر می توان گفت که در بودجه عملیاتی به موضوع هزینه خرید کالاو خدمات پرداخته خواهد شد. این بودجه شامل ارقام پیش بینی شده در سال جاری و ارقام واقعی می باشد که با یکدیگر جمع می شوند. همچنین تغییراتی که بر اثر نرخ تورم ایجاد می شود نیز جزو بودجه عملیاتی در نظر گرفته می شود. بودجه سال جاری و برآورد دقیق برنامه های سال آینده نیز در این نوع بودجه قرار داده شده است.

بودجه هزینه ‌های سرمایه‌ ای

منظور از بودجه هزینه های سرمایه ای یا Capital Expenditure Budget برآورد هزینه هایی است که برای دارایی های ثابت در نظر گرفته می شود. در این بودجه لیستی از پروژه های بلندمدت و دارایی های ثابت مورد نیاز برای انجام آن ارائه می شود. در برخی از مواقع بودجه ای که برای اقلام سرمایه ای در نظر گرفته می شود به بیش از یک دوره بودجه نیازمند هستند. در این شرایط باید بخشی از بودجه را که مختص به آن دوره می باشد را تفکیک کرد و در بودجه سال جاری لحاظ کرد.

در خصوص اصول و انواع بودجه در حسابداری باید به این نکته اشاره کنیم که در Capital Expenditure Budget هزینه های سرمایه ای به سه گروه تقسیم بندی می شوند. این تقسیم بندی از نظر ماهیتی می باشد که شامل پروژه های توسعه، پروژه های جایگزینی و سایر پروژه ها هستند.

بودجه نقدی

بودجه نقدی یا Cash Budget بر روی کنترل وجوه نقد و برنامه ریزی آن ها متمرکز است. در این نوع بودجه باید جریان های ورودی و خروجی وجوه نقد در یک بازه زمان نشان داده شود. به طور معمول بودجه نقدی به منظور آگاهی مدیران از منابع نقدی و مدیریت آن و ایجاد توازن در دریافت ها و پرداخت ها ارائه می گردد. جالب است بدانید که بودجه نقدی همانند بودجه عملیاتی به طور سالانه می باشد. اما می توان آن را به دوره های سه ماهه و ماهانه نیز تقسیم بندی کرد.

اصول بودجه بندی

اصل سالانه بودن

معمولا بودجه بندی به طور سالانه انجام می شود و زمان عامل مهمی در پیش بینی محسوب می شود. اغلب کشورها علاوه بر بودجه بندی سالانه، بودجه بندی چند ساله نیز دارند که مشهورترین آن بودجه بندی پنج ساله است.

اصل تعادل

در خصوص اصول و انواع بودجه در حسابداری باید به این نکته اشاره کنیم که میزان رشد هزینه ها نباید بیشتر از میزان درآمد باشد. اغلب صاحب نظران اصل تقدم درآمد بر هزینه را بیان کرده اند و اعتقاد دارند که این موضوع اصل تعادل را تحت الشعاع قرار می دهد. به همین دلیل برای آنکه تعادل در بودجه بندی حفظ شود و میزان هزینه از درآمد بالاتر نرود باید ابتدا درآمدها را محاسبه کرد و سپس هزینه ها را مورد بررسی قرار داد.

اصل وحدت

در اصل وحدت به این موضوع اشاره می شود که به منظور جلوگیری از اتلاف وقت مجلس و دولت، درآمد و هزینه تمام دستگاه هایی که از منابع مالی دولت استفاده می کنند یکجا محاسبه و به مجلس شورای اسلامتی ارائه داده شود.

اصل جامعیت

در اصل جامعیت شاهد این امر هستیم که بودجه جاری، عمرانی، سرمایه گذاری و … که به وسیله وزارتخانه ها، شرکت های دولتی، نهادهای انقلابی و دستگاه هایی که از بودجه دولت منتفع می شوند محاسبه شده و به مجلس ارائه داده شوند.

اصل تفصیل

منظور از اصل تفصیل این است که تمام بخش های بودجه باید به طور مفصل همراه با جزئیات تنظیم و ارائه شود و به مجلس تقدیم شود. در واقع بر مبنای این اصل می توان گفت که بودجه نمی تواند مجموعه ای اعداد خشک و بی روح تلقی شود. بلکه باید دارای گزارش های مفصل توجیهی باشد و کاملا مستدل تهیه شود.

اصل تخصیص

هنگامی که راجع به اصول و انواع بودجه در حسابداری صحبت می کنیم باید اشاره ای به اصل تخصیص نیز داشته باشیم. بر مبنای این اصل، هر بودجه باید برای اهدافی صرف شود که از قبل تعیین شده است و به هیچ عنوان نباید برای مصارف دیگری خرج شود.

اصل انعطاف ‌پذیری

اصل انعطاف پذیری بیان می کند که اگر اوضاع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه دستخوش تغییرات شد اجازه داریم بودجه را ترمیم کنیم. این موضوع پیرو اصل متمم می باشد. از آنجایی که بودجه نوعی پیش بینی محسوب می شود ممکن است نیازمند تغییر در طول زمان شود.